Pedagogik texnologiya nima? Nega bu so’z birikmasi “yangi” so’zini qo’shimcha qilib, “yangi pedagogik texnologiya” deb ataymiz? U nima uchun bugungi ta’lim-tarbiya jarayonida zaruratga aylandi? Nega endi shuncha yillardan beri yarab kelgan ta’lim jarayonini loyihalashga yangicha yondashish zarur?
Bu kabi savollarga javob berish uchun, eng avvalo, mamlakatimizda “Ta’lim to’g’risidagi” qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” asosida ta’lim tarbiya sohasida olib borilayotgan tub islohatlarning asosiy yo’nalishlarini anglab olmoq lozim.
Bu yo’nalishlar:
- ta’lim mazmunini, tizimini isloh qilish;
- ta’lim tarbiya boshqaruvini isloh qilish;
- ta’limning bozor iqtisodiyotiga asoslangan mexanizmini yaratish;
- ota-ona, o’qituvchi-o’quvchining ta’lim jarayoniga bo’lgan yangicha qarashlarini shakllantirish;
- tub islohatlarning bosh harakatlantiruvchi kuchi – yangi pedagogik texnoligiyani amaliyotga tadbiq etishdan iborat.

Insho - ijodiy ish: o‘quvchidan faollik, qiziqish, fikr bildirishni talab qiladi. Material tayyorlash, uni tartibga solish, insho kompozitsiyasi va rejasi haqida o‘ylash, logik bog‘lanishni belgilash, so‘z, so‘z birikmasini tanlash, gap tuzish va uni o‘zaro bog‘lash, imloni tekshirish kabi barcha murakkab ishlar o‘quvchidan aqliy kuchini to‘la ishga solish bilan birga, o‘z ma’naviy faoliyatini boshqarish ko‘nikmasini ham talab etadi.
Inshoda til nazariyasi nutq tajribasi bilan qo‘shiladi. O´quvchi inshoni, u mustaqil, ijodiy xarakterda bo‘lgani, «o‘ziniki»ni yozgani uchun ham sevadi.
Maktab rivojining barcha bosqichlarida bolalarning mustaqil tuzgan hikoyasi - inshoga alohida ahamiyat berilgan. Maktablar yangi, o‘quvchilar nutqini o‘stirish, aqliy, ijodiy o‘sishiga mo‘ljallangan dasturga o‘tishi munosabati bilan uning ahamiyati yanada o‘sdi.

Mehnat inson hayoti uchun, uning farovon turmush kechirishi uchun hamisha asos bo‘lib keladi. Mehnat-faqat shaxsiy moddiy farovonlik manbayigina emas, balki el-yurtga xizmat qilish, vatanimiz gullab-yashnashi va uning qudratini oshirish manbayi hamdir.
Ota-bobolarimiz asrlar davomida mehnatni ulug‘lab kelishgan. Ajdodlarimizdan meros bo‘lib qolgan ilmiy-badiiy kitoblar, me’morchilik obidalari, san’at asarlarining barchasi mehnatning mahsulidir.
Olim bolalarni eng kichik yoshdan mehnatga o‘rgatish metodlari, yo‘llari haqida fikr yuritib, shu bilan birga inson har tomonlama kamolga etishi uchun ilmli bo‘lishi ham kerak degan o‘oyani ilgari suradi.
Buyuk o‘zbek shoiri, mutafakkir Alisher Navoiy mehnatsevarlikni chinakam insonning eng asosiy xususiyati deb bilgan. Mehnat kishini bezashini, uni har tomonlama kamol toptirishini yuksak ko‘tarinki ruh bilan ifoda etgan. Yosh avlodni sidqidildan mehnat qilishga, mehnatni qadrlashga chaqirgan.

Kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan ta’lim – o‘quvchilarda egallangan bilim, ko‘nikma va malakalarini o‘z shaxsiy, kasbiy va ijtimoiy faoliyatlarida amaliy qo‘llay olish kompetensiyalarini shakllantirishga yo‘naltirilgan ta’limdir.
Mazkur masala bo‘yicha Yevropa Kengashi 1996-yilda ”Yevropa uchun tayanch kompetensiyalar” mavzusidagi Simpozium tashkil etib,unda Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlarning uzluksiz ta’lim tizimi uchun dastlabki tayanch kompetensiyalar belgilangan Yevropa Parlamenti amaliy tajriba va takliflar asosida 2006-yil 18-dekabrda Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlar Uzluksiz ta’lim tizimi jarayonida shakllantirilishi lozim bo‘lgan 8 ta tayanch kompetensiyalarni tavsiya qilgan. Bular quyidagicha nomlanadi:
1. Ona tilida muloqot qila olish.
2. Chet tilida muloqot qila olish.
3. Matematik savodxonlik, fan va texnikaga oid kompetensiyalar.
4. Informatsion texnoligiyalardan foydalanish.
5. O‘rganish uchun o‘qish va mustaqil bilim olish kompetensiyasi.
6. Ijtimoiy va fuqarolik kompetensiyasi.
7. Tashabbuskorlik va tadbirkorlik kompetensiyasi.
8. Turli madaniyatlar, qadriyatlarni tushunish va o‘z madaniyatiga ega bo‘lish.

Maktabgacha ta’lim muassasasida bolalarni har tomonlama rivojlanishida predmetli muhit asosiy omillardan biridir. Maktabgacha yoshdagi bolalar har bir yoshda o‘zini o‘rab turgan muxitdan aynan o‘zini qiziqtirgan hayotiy malakani oladi. Muhit qanchalik toza va musaffo bo‘lsa bolaning inson sifatida hakllanishida shunday toza va musaffo ta’sir ko‘rsatadi. Lekin bu jarayonning o‘ziga xos qonuniyatlari mavjud. Demak, maktabgacha yoshdagi bolalarni to‘laqonli rivojlantirishda kattalarning ular bilan mazmunli suhbatlari va bolalikning predmetli muhiti bilan boyitish zarur. Bu bolalikning predmetli muhiti hisoblanadi.
Shunday qilib, predmetli muhit, o‘yinchoqlar, o‘yin vositalari, moddiy resurslar, jihozlar, ko‘rgazmali qurollar yordamida bolani aqliy, jismoniy, psixologik rivojlantirishga pedagogik ta’sir o‘tkazishni anglatadi.
Bolani rivojlantiruvchi muhit mazmun-mohiyatiga ko‘ra bolani aqliy, jismoniy va psixologik rivojlanishini ta’minlashi, takomillashtirishi, piravard natijada bolalikni rivojlantirishning predmetli muhitiga qo‘yilgan pedagogik talab va maqsadni ro‘yobga chiqarishi kerak. Predmetli muhitni pedagogik jarayonda muvoffaqiyatli qo‘llanma uchun uning variativligini ta’minlash kerak.

Zamonaviy jamiyatda insonning o`ziga xosligi, individualligi tobora ko`proq ahamiyat kasb etmoqda. Bu holat maktab oldiga o`quvchilar shaxsini ularning tabiiy salohiyati asosida, tarixiy-madaniy qadriyatlar, xalq an’analari hamda ilm-fan, texnikaning zamonaviy yutuqlaridan foydalangan holda rivojlantirish vazifasini qo`yadi va bu vazifani bajarish mas’uliyatini qo`yadi.
Boshlang`ich sinflarda matematik ta`lim o`quvchilarning mantiqiy tafakkurlarini shakllantirishga, o`z g`oyalarini mustaqil ifodalay olishga, bilimlarni faoliyat jarayoniga tadbiq etish ko`nikmalarini shakllantirishga qaratilgan.

Ma’lumki, har qanday jamiyatning ravnaqi, ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy barqarorligi uning fuqarolarining aqliy va ahloqiy salohiyatini yuksak darajada rivojlanganligiga bog‘liq. Zero, jamiyatimizning ma’naviy yangilanishida, ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirishda jahon hamjamiyatiga qo‘shilishini ta’minlaydigan demokratik huquqiy davlat qurish kadrlar tayyorlashning milliy masalasi ustuvor mezon sifatida muhim rol o‘ynaydi. Shuning uchun ham O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.A.Karimov inson uning har tomonlama kamol topishi va farovonligi, shaxs manfaatlari ro‘yobga chiqarishning sharoitlarini va ta’sirchan mexanizmlarini yaratish eskirgan tafakkur va ijtimoiy xulq-atvorning andozalarini o‘zgartirish respublikada amalga oshirilayotgan islohotlarning asosiy maqsadi va harakatlantiruvchi kuchidir-deb juda to‘g‘ri aytgan edi. Chunki, xalqning boy intellektual merosi va umuminsoniy qadriyatlar asosida zamonaviy madaniyat, iqtisodiyot, fan-texnika va texnologiyaning yangi yutuqlari asosida mukammal tayyorgarlikdan o‘tgan kadrlarni tayyorlashning yangi tizimini shakllantirish O‘zbekiston Respublikasi taraqqiyotining muhim shartlaridan biri bo‘lib qoldi.

Bоshlаng’ich sinf o‘quvchilаrining matematika fani bo‘yichа bilimlаrini kеngаytirish vа chuqurlаshtirish, hаyotgа оngli munosabatni shakllаntirish tа’limning tаrbiyaviy tа’mоyilini kuchаytirish, qiziqishini oshirish, mustaqil vа ijоdiy fikrlashga o‘rgаtish, аynаn mustaqil tа’lim asosida аmаlgа оshirilаdi. Bundаy ishlаr o‘z shakli vа mаzmunigа ko‘rа хilmа- хil bo‘lib bеvosita asosiy darslаrning dаvоmi hisoblanadi.Shu bilаn birgаlikdа mustaqil tа’limdа аmаlgа oshirish qiyin bo‘lgаn vаzifаlаrni hаl qilishgа kеng yo‘l оchildi. Mustaqil tа’lim nеgizini mustaqil ishlаr tashkil qilаdi. Matematika darslarida mustaqil tа’limning turli хil usullaridan ya’ni tа’lim tехnоlоgiyalаridаn foydalanish fоydаdаn хоli bo‘lmаydi.
O‘quvchilаrdа mustaqil ishlash аvvаlо, mustaqil ishlаrgа tayyorlash, o‘qituvchi tоmоnidаn mаtеriаllning muаmmоli tаrzdа bаyon etilishi kаbi yo‘llаr bilаn hosil qilinаdi. Bundа quyidаgi topshiriqlarni muntаzаm rаvishdа bеrib bоrgаn mа’qul: mаtеriаlni darslik asosida o‘rgаnish, nаmunаviy mustaqil misollar, yangi turdаgi topshiriqlar, o‘zlashtirilgan usullarini аmаldа qo‘llashga оid vаzifаlаrni bаjаrish, ijоdiy ishlаrni bаjаrish kаbi.

Boshlang‘ich ta'lim jarayoni o‘quvchilar ta'limiy faoliyatida ham, o‘qituvchilarning pedagogik faoliyatida ham muhim davr hisoblanadi.
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining ta'limiy o‘yinlarga bo‘lgan munosabati ancha jiddiy. Ularning ko‘pchiligi bir qator o‘yinlarni boshlang‘ich sinflar darslarida foydalanish uchun qulayligini aytib o‘tdilar. Ammo bu o‘yinlar deyarli bir xil edi. Bundan tashqari «Didaktik o‘yinlardan darsning qaysi qismida ko‘proq foydalanasiz?» deb so‘raganimizda, 10 nafar boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi «Asosan dam olish daqiqalarida hamda o‘tgan mavzni mustahkamlashda» deb javob berdilar.

Ma’lumki, kuchli, qudratli davlat ma’naviyat zaminida vujudga keladi. Bunday qudratli davlatning kishilari ham o`z g`ururi, or- nomusi va qadriyatlarini himoya qilishga qodir insonlar bo`lishi lozim. Shunday ekan biz tarbiya jarayonida inson sha’ni g`ururi, or-nomusi va uni asrash, himoya qilishni yoshlarga o`rgatishimiz hamda oldimizga asosiy maqsad qilib qo`yishimiz kerak. Bugungi yoshlarimiz o`z taqdirining chinakkam egasi, o`z tarixining ijodkori, o`ziga xos milliy qadryatlarning sohibi sifatida, odob- axloqimiz namunasi asosida ish tutadilar. Shu bois xalqimiz o`zligini anglab, mustaqillik poydevorini tobora mustahkamlab bormoqda. O`z navbatida ma’naviy- axloqiy yuksalish, bilan birga bir qancha o`z yechimini kutib turgan muammolar mavjud. Har – bir davlatning istiqboli, xalqning farovonligi osoyishta bo`lishini yosh avlod, umidli o`g`il- qizlariga bog`liq, chunki ertangi kun ularning qo`lida hisoblanadi.